Trasy Turystyczne
Góra Krzyżowa
„Na Naszej Górze” jest ścieżką przyrodniczo-edukacyjną, której trasa liczy 1300 m. Ścieżka rozpoczyna się u podnóża Góry Krzyżowej – jednego z najbardziej malowniczych miejsc gminy Strzegom. Utworzenie ścieżki było możliwe dzięki zaangażowaniu Urzędu Miejskiego w Strzegomiu oraz Nadleśnictwa Jawor. Do odwiedzenia ścieżki zachęca widoczny z daleka kolorowy witacz. Przed wejściem na trasę warto przede wszystkim przeczytać regulamin, który zawiera wytyczne odnośnie zachowania się na szlaku.
Na pierwszej z plansz można zapoznać się z historią Góry Krzyżowej oraz przeczytać, jakie chronione gatunki roślin występują na jej zboczach. Spacerując wzdłuż szlaku, napotykamy na kolejne tablice – z listą zagrożeń lasu, sposobami zaznaczania swojej obecności przez zwierzęta, płazami i gadami oraz z ptactwem. Kolejną ciekawą, i jedną z ostatnich, tablicą jest ta, która zawiera opis pięter w lesie wraz fauną charakterystyczną dla każdego z nich.
Osoby odwiedzające ścieżkę na pewno się nie zgubią. Drogę wskazują bowiem znaki z zaznaczonym kierunkiem marszu. Strudzeni spacerowicze mogą odpocząć w cieniu drzew przy specjalnie dla nich przygotowanych ławo-stołach oraz skorzystać z paleniska.
Trasa dobiega końca przy przepompowni strzegomskiego Zakładu Wodociągów i Kanalizacji.
Przybliżmy pokrótce cechy przyrodnicze Góry Krzyżowej.
Jest to najwyższy szczyt Wzgórz Strzegomskich, który wyrasta stromym zwieńczonym skałkami stożkiem na wschód od Góry Św. Jerzego, górując nad miastem. Góra Krzyżowa jest zbudowana z młodopalezoicznych granodiorytów, które na wierzchołku przebiły mioceńskie bazalty tworzące komin wulkaniczny z dajkami. Wyrastają w postaci skałek o nieregularnych kształtach.
W skałach okalających szczyt występuje szereg nieraz rzadkich minerałów, minerałów m.in. analcyn, aragonit, bol, kalcyt, aerolit, chalcedon, opal w formie hialitu, trydymiet, nontronit, oliwin, pinitoid, argot, natrolit i phillipsyt.
W związku ze złożoną budową geologiczną na Górze Krzyżowej wykształcił się bardzo cenny zespół roślinności naskalnej i ciepłolubnej, zwłaszcza na bazaltach, które oprócz szczytowych skałek tworzą na zboczach usypiska rumoszu. Rosną na nich, m.in. zanokcica skalna, zanokcica północna, zanokcica murowa, paprotka zwyczajna, paprotnika krucha. W murawach suchoroślowych występują, m.in. perłówka orzęsiona, złocień baldachowaty, kostrzewa blada, przetacznik pagórkowaty, oman szorstki, pięciornik wyprostowany, krwawnik pospolity, goździk kartuzem, dzwonek szerokolistny i macierzanka zwyczajna. Występują także rzadki wątrobowiec i porost. Zbocza porastają lasy grądowe o bogatym składzie gatunkowym. Występują, m.in. dęby szypułkowe i bezszypułkowe, graby zwyczajne, buki zwyczajne, lipy drobnolistne i szerokolistne, klony zwyczajne. W partiach szczytowych i w podszczycie występuje, m.in. irga zwyczajna – tworząca tu największe skupisko na Śląsku, róża dzika, róża rdzawa, ligustr pospolity czy głóg jednoszyjkowy.
Wiele z opisanych okazów możemy zaobserwować samodzielnie podczas spaceru trasą ścieżki przyrodniczo-edukacyjnej.
Na wędrówkę warto wybrać się o każde porze roku, aby prześledzić zmiany zachodzące w przyrodzie. Wiosną zachwyci nas zieleń zbóż i łanów borówki czerwonej.
Latem będziemy wsłuchiwać się w brzęczenie owadów, zaś jesień przywita nas ferią kolorów, które zdobią drzewa i krzewy. W zimie z kolei zastaniemy obraz spowity bielą śniegu i ogarnie nas cisza, które tak bardzo brakuje mieszkańcom miasta.
Zapraszamy więc wszystkich na spacer po naszej górze!
Szlak Martyrologii
Przebieg: Jawor –Paszowice – Czernica – Czeska Góra – okolice Kostrzy – były obóz koncentracyjny Gross-Rosen – Gęsie Góry – okolice Żółkiewki – Góra Św. Jerzego – Krzyżowa Góra – Strzegom
Kolor szlaku: niebieski
Kolor: niebieski
Długość: ok. 22 km
OPIS szlak pieszy, nizinny, długość szlaku to 22 km (około 2 godziny marszu), trasa bogata w walory krajobrazowe, o małym natężeniu ruchu.
Szlak upamiętniający więźniów byłego obozu koncentracyjnego „Gross Rosen” rozpoczyna się w Jaworze – wiedzie przez Rynek, wzdłuż wieży strzegomskiej aż do ulicy Szpitalnej, doprowadzając do granicy miasta. Idąc wzdłuż szosy dochodzimy do Zębowic a potem przechodząc przez most na Nysie Szalonej, dochodzimy do Paszowic. Po kilkuset metrach dochodzimy do drogi Paszowice – Bolkowice, kierując się zgodnie z oznaczeniem szlaku przekraczamy most na Nysie Szalonej i wchodzimy do wsi Czernica. Dochodzimy do głównej drogi, przecinamy ją a po ok. 250 metrach skręcamy w prawo; polną drogą dochodzimy do trasy Jawor – Roztoka. Idziemy wzdłuż drogi ok. 100 m, po czym skręcamy w lewo i drogą polną dochodzimy do kamieniołomu w Gniewkowie, który jest zalany wodą i tworzy malownicze jeziorko. Znad urwiska dostrzec można panoramę okolicy. Dalej szlak biegnie przez las, aż do drogi Zimnik – Kostrza, następnie wiedzie wzdłuż małego potoku, a potem łukiem w lewo prowadzi na niewielką polanę z pozostałościami po betonowych budynkach. Obszar ten jest własnością muzeum byłego obozu koncentracyjnego Gross Rosen; należy udać się wzdłuż ogrodzenia byłego obozu kontrakcyjnego do właściwego wejścia.
Obóz Gross-Rosen powstał w sierpniu 1940 roku jako filia KL Sachsenhausen, której więźniowie przeznaczeni byli do pracy w miejscowym kamieniołomie granitu. Pierwszy transport przybył tam 2 sierpnia 1940 roku. 1 maja 1941 roku Arbeitslager Gross-Rosen uzyskał status samodzielnego obozu koncentracyjnego.
Ogółem przez Gross-Rosen (obóz macierzysty i jego filie) przeszło około 125 000 więźniów. Szacunkowa liczba ofiar obozu Gross-Rosen wynosi około 40 000. Jednym z najtragiczniejszych okresów w dziejach tego obozu była jego ewakuacja. Podczas transportów (nawet kilkutygodniowych) zginęło wiele tysięcy więźniów. Od jesieni 1943 roku do lutego 1945 roku działał na terenie KL Gross-Rosen wychowawczy obóz pracy wrocławskiego gestapo (AEL), przez który przeszło 4 200 więźniów.
Po opuszczeniu terenu muzeum, szlak prowadzi dalej do szosy w kierunku Rogoźnicy. Piesi wędrowcy schodząc z asfaltu i udając się w kierunku Strzegomia mogą podziwiać piękna panoramę Rogoźnickich
Wzgórz, a wśród nich Gęsie Góry i Jedlice. Przemierzając pola i łąki pomiędzy wsiami Wieśnica i Żółkiewka dochodzimy do Wilczych Skałek leżących u podnóży Góry Świętego Jerzego i Góry Krzyżowej. Strudzeni wędrówkowicze mogą odpocząć w cieniu drzew, na ławeczkach usytuowanych u podnóża obu gór. Trasa biegnie dalej obok przepompowni Strzegomskiego Zakładu WiK, ulicami: Promenada, T. Kościuszki, Św. Anny, kończąc swój bieg na al. Wojska Polskiego przy wiadukcie i byłej stacji PKP w Strzegomiu.
Szlak Piastowski lub Granitowy
Przebieg: Świdnica – Jaworzyna Śląska – Strzegom – Jawor
Kolor szlaku: czerwony
Symbol szlaku: K-2
Długość: ok. 50 km
OPIS szlak rowerowy, o długości 50 km, około 5 godzin marszu, trasa łatwa i bogata w walory widokowe i kulturowe, biegnie po nizinnych terenach Przedgórza Sudeckiego o małym natężeniu ruchu.
Trasa łatwa i zarazem bogata w walory widokowe i kulturowe, biegnie po nizinnych terenach Przedgórza Sudeckiego, głównie drogami asfaltowymi o małym natężeniu ruchu, dlatego też nie wymaga zbytniej kondycji i profesjonalnego sprzętu.
Swój początek bierze nad Zalewem Witoszówka w Świdnicy, skąd ulicami Polna Droga i Kochanowskiego wyjeżdżamy w kierunku Witoszowa Dolnego. Przejeżdżając przez Witoszów po lewej stronie drogi mijamy prywatne Muzeum Broni i Militariów, w którego zbiorach znajdują się m.in.: pojazdy bojowe, samoloty oraz broń strzelecka. Kilkaset metrów dalej na skrzyżowaniu dróg skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Komorowa, przecinając po drodze ruchliwą drogę krajową nr 35. W Komorowie możemy podziwiać ruiny wiatraka, starą dzwonnicę, która jest pomnikiem upamiętniającym poległych w czasie I wojny światowej mieszkańców wsi, a nad niewielkim zalewem możemy zrobić krótki odpoczynek.
Po minięciu zalewu jedziemy cały czas asfaltową drogą przez Milikowice i Witków do Starego Jaworowa, po przejechaniu którego skręcamy w lewo i przez pola dojeżdżamy do tzw. „Drogi Węglowej” (na krótkim odcinku biegnie równolegle ze szlakiem K-3), która doprowadza nas do asfaltowej drogi łączącej Bolesławice i Jaworzynę Śląską. W tym miejscu skręcamy w lewo i dojeżdżamy do Jaworzyny Śląskiej, dużego węzła kolejowego, gdzie krzyżują się linie kolejowe z Jeleniej Góry do Wrocławia i z Legnicy do Kamieńca Ząbkowickiego. W mieście możemy zwiedzić bardzo ciekawe Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku, które mieści się w zabytkowej parowozowni.
Z miasta wyjeżdżamy ulicami Wolności i Ceglaną, przejeżdżamy przez bocznicę kolejową Jaworzyna Śląska – Pastuchów, mijamy ogródki działkowe i polną drogą podążamy w kierunku Pasiecznej. Tutaj wjeżdżamy na asfaltową drogę, którą dojeżdżamy do Gminy Strzegom.
Najlepiej zachowane fragmenty znajdują się od strony zachodniej w parku miejskim z basztą Dziobową. W 2009 roku w parku postawiono tam pomnik księżnej Anny, która nadała miastu Strzegom prawa miejskie, a w roku 2011 oddano do użytku atrakcyjnie wyremontowany park miejski.
Bazylika Mniejsza pw. Św. Piotra i Pawła należy do największych i najpiękniejszych budowli gotyckich na Dolnym Śląsku. Budowę świątyni rozpoczęto 1253 r. w czasie panowania Księcia Władysława, a zakończono dopiero w połowie XV w. Kościół zbudowano na planie krzyża łacińskiego z granitowego i bazaltowego kamienia łamanego oraz cegły, okładanych piaskowcem. W roku 2012 bazylika otrzymała tytuł Pomnik Historii.
Gotycki kościół Świętej Barbary, wybudowany przed końcem XIV w. Ratusz Miejski wraz z Wieżą Targową, jako jedyny średniowieczny fragment zabudowy Rynku.
Ze strzegomskiego Rynku wyjeżdżamy kierując się ul. T. Kościuszki gdzie znajdują się: Kościół i klasztor pokarmelitański, pierwotna budowla pochodzi z 1430 r. przebudowana przez karmelitów w 1729 r., a następnie przez ewangelików w 1819. W 1997 kościół został przejęty przez katolików i poświęcony pw. Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej. Obecnie w wyremontowanych murach klasztoru pokarmelitańskiego mieści się Centrum Aktywności Społecznej „Karmel”. Tuż przy Kościele pw. Najświętszego Zbawiciela Świata i Matki Bożej Szkaplerznej rozpoczyna się zbudowana z granitowych krzyży Droga Krzyżowa, która kończy się u podnóży Góry Krzyżowej.
My jednak chcąc trzymać się szlaku nie zbaczamy z ulicy T. Kościuszki i udajemy się w kierunku drogi na Jawor, aby po minięciu ostatnich zabudowań Strzegomia skręcić w prawo i „polniakiem” dojechać do asfaltowej drogi, która przez Graniczną doprowadzi nas do Goczałkowa Górnego. Po drodze, tuż za przejazdem na linii kolejowej Legnica – Kamieniec Ząbkowicki, mijamy z lewej strony kopalnię surowców skalnych (uwaga na ciężarówki). Po dojechaniu do Goczałkowa Górnego możemy podziwiać pałac, o którym pierwsze wzmianki pochodzą z 1615 r. Obecny charakter pałac zawdzięcza dwóm przebudowom: pierwszej gruntownej w na przełomie XVIII / XIX w. oraz kolejnej w 1889 r. Dookoła pałac otoczony jest parkiem i pełni rolę budynku mieszkalnego. Wyjeżdżając z Goczałkowa Górnego, skręcamy w lewo i jedziemy do Goczałkowa, wsi, która malowniczo położona jest nad rzeką Wierzbiak i XIX wiecznym parkiem angielskim. Opuszczając Goczałków, opuszczamy również Gminę Strzegom.
Jadąc dalej przez Targoszyn dojeżdżamy do Mściwojowa. Z Mściwojowa udajemy się w kierunku Zębowic ponownie przecinając linię kolejową Legnica – Kamieniec Ząbkowicki, a następnie drogę wojewódzką 374. Po dojechaniu do Zębowic skręcamy w prawo i jedziemy w kierunku Jawora.
Szlak Ułanów Legii Nadwiślańskiej
Przebieg: Strzegom- Stawiska –Granica – Mały Modlęcin – Serwinów – Dobromierz – Chwaliszów – Ruiny Zamku Cisy – Struga – Szczawno Zdrój – Podzamcze – Zamek Książ – Szczawienko – rezerwat „Jeziorko Daisy” -Witoszów Górny – Witoszów Dolny – Świdnica.
Kolor: żółto – niebiesko –żółty
Długość: ok. 53 km
OPIS: szlak górski, pieszy, długość 53 km, (ok. 5 godz. szybkiego marszu) jest to trasa łatwa, biegnąca głównie drogami asfaltowymi o średnim natężeniu ruchu
Interesujący, choć nie do końca doceniany szlak, który praktycznie na całej swej długości przebiega po terenach Księstwa Świdnicko-Jaworskiego. Ten pieszy szlak górski, o długości ok. 53 km, oznakowany jest w sposób nawiązujący do żółto -niebiesko -żółtych barw wyłogów mundurowych ułanów. Formację tę nazywano najpierw Legią Naddunajską lub Legią Polską. Miano Legii Nadwiślańskiej pojawiło się później.
Biegnie od Strzegomia do Świdnicy. Wytyczono go w 1960 r. w Oddziale PTTK w Wałbrzychu w celu upamiętnienia pochodu kilkusetosobowego oddziału polskich lansjerów, którzy podczas wojen napoleońskich wyruszyli z Neapolu, by wspomóc wojska cesarza Francuzów w walce z Prusami. Formację tę nazywano najpierw Legią Naddunajską lub Legią Polską, później Legią Nadwiślańską. Szlak ten przypomina także o pierwszej zwycięskiej po rozbiorach i bardzo spektakularnej, bitwie polskiej formacji z Prusakami.
Na polach nad Strugą (pod Czerwonym Wzgórzem 458 m.n.p.m.) 15 maja 1807 r. bohaterscy lansjerzy stoczyli pierwszą po rozbiorach zwycięską bitwę Polaków z Prusakami; miała ona wielkie znaczenie propagandowe. Podczas gdy wojska francuskiego generała Lefebvre rozwijały szyki bojowe naprzeciw pruskich oddziałów, polscy ułani, okrążywszy wzgórze, zaskoczyli nieprzyjaciela, rozbijając jego siły w puch. Zwycięstwo było tak nagłe i druzgoczące, że tylko nieliczni Prusacy zdołali ujść w lasy Chełmca i powrócić do twierdzy srebrnogórskiej, skąd szli na Francuzów. W bitwie poległo ponad 600 żołnierzy pruskich, a dalszych 300 dostało się do niewoli. Straty polskich ułanów to 7 poległych oraz 15 rannych. W miejscu bitwy na Czerwonym Wzgórzu ustawiono w 1960 r. skromny pomnik – dziś niestety z niewiadomych przyczyn nieco zapomniany. Sam historyczny szlak, łączący Strzegom, Dobromierz, Strugę, Cisy, rejon zamku Książ i Świdnicę, jest nieco zaniedbany, tracąc miejscami czytelność przebiegu.
Zaczynając wycieczkę od Strzegomia, a dokładnie al. Wojska Polskiego (w tym samym miejscu kończy się niebieski szlak – Szlak Martyrologii) i nieczynnej już stacji kolejowej, kierujemy się ulicą Dąbrowskiego mijając kolejno: Bazylikę Strzegomską, kaplicę Świętego Antoniego, Kościół Świętej Barbary oraz Ratusz Miejski z bardzo dobrze zachowaną Wieżą Targową, na rynku skręcamy w lewo, ulicą Bohaterów Getta, wzdłuż odrestaurowanego Parku Miejskiego i murów obronnych mijamy nieczynny wiadukt kolejowy i wkraczamy w obręb osiedla Graby.
Wzdłuż rzeki Strzegomki ulicą Dolną idziemy około 1 km i przecinamy rzekę na moście, wchodząc na ulicę Brzegową, stamtąd kierujemy się już prosto do malowniczo położonych wsi Stawiska, Granica i Modlęcin. Na imponujących mostach przecinających rzekę w kilku miejscach, możemy podziwiać florę i faunę żyjącą w tym specyficznym klimacie. Miejsce to zachęca spacerowiczów do częstych wycieczek, jak i odpoczynku na ławeczkach zamontowanych wzdłuż ulicy Brzegowej. Obiektem wartym zobaczenia jest pierwsza szkoła wiejska powstała po wojnie w roku 1946 na ulicy Jeleniogórskiej. Wokół szkoły znajduje się piękny park i plac zabaw.
Można również zboczyć ze szlaku i oglądnąć ogromne kamieniołomy kierując się w stronę wsi Żółkiewka lub Tomkowice, które stanowią unikatową atrakcje turystyczną. Idąc w stronę Stawisk ulicą Wałbrzyską po prawej stronie warto oglądnąć ruiny jednego z większych zakładów przemysłowych w Strzegomiu – „Konpar” produkujących kiedyś włókna lniane i nasiona konopi. Na terenie gminy prawie cały Szlak przebiega wzdłuż rzeki. Strzegomka jest lewym, największym dopływem Bystrzycy.
Wędrując wzdłuż rzeki możemy podziwiać Wzgórza Strzegomskie z widocznymi ścianami kamieniołomów, które są jedną z wizytówek Gminy Strzegom. Wyjeżdżając ze Strzegomia przecinamy drogę krajową nr 5 i wjeżdżamy do wsi Stawiska. Z tego miejsca możemy spojrzeć jeszcze raz w stronę miasta, aby zobaczyć z daleka Ruiny na Młyńskim Wzgórzu, nazywane potocznie Basztą, a które stanowią pozostałość po forcie i holenderskim wiatraku prochowym z XVIII wieku.
W Granicy możemy zatrzymać się na chwilkę i podziwiać romantyczny pałac leżący przy głównej drodze. Jest to założenie dwukondygnacyjne, zbudowane na planie czworoboku z niewielką wieżyczką w północno – wschodnim narożniku. Pałac kryty jest dachem czterospadowym łamanym. Dookoła rozciąga się piękny park z niewielkim stawem. Obiekt jest własnością prywatną.
Wyjeżdżając z Granicy kierujemy się w stronę Dobromierza, mijamy po drodze wieś Modlęcin, która również leży w granicach administracyjnych Gminy Strzegom. Opuszczając Dobromierz kierujemy się między innymi w kierunku Szczawna Zdrój, Zamku Książ i kończymy naszą wędrówkę w Świdnicy.
Szlak Zamków Piastowskich
Przebieg: Szlak Zamków Piastowskich o długości 146 km, jest to szlak pieszy, górski, rozpoczyna się w Grodnie, a kończy w Grodźcu, przebiega przez Dobromierz i Kłaczynę
Kolor: zielony
Długość: ok. 146 km.
Opis: Szlak biegnie głównie pogórzami przez piękne tereny województwa
Dolnośląskiego. Formalnie nie zalicza się do szlaków nizinnych. Zaczyna się na Pogórzu Kaczawskim, u stóp bazaltowego stożka góry Grodziec, gdzie usytuowany jest pochodzący z XV w. Zamek Grodziec oraz gotycki kościół.
Dalej szlak prowadzi przez Wleń, Bolczów z ruinami zamku z XI w., Płoninę z ruinami Zamku Niesytno z XV w. i renesansowym dworem z XVI w., Bolków z piastowskim zamkiem Książąt Świdnicko-Jaworskich z XIII w., Świny z ruinami zamku z XII w. i zamek Cisy wybudowany w końcu XIII w., do Książa, gdzie znajduje się największy na Śląsku zespół zamkowy wybudowany w końcu XIII w. przez księcia Bolka I.
Zamek wielokrotnie przebudowywany zachował fragmenty gotyckie, renesansowe i barokowe. Z wieży zamkowej roztacza się rozległy widok na Pogórze Wałbrzyskie i Książański Park Krajobrazowy. Następnie szlak wiedzie przez Modliszów i Złoty Las do Zagórza Śląskiego, gdzie kończy się na zamku Grodno, w którym znajduje się Muzeum Regionalne PTTK
Zamek Książ – Wałbrzych
Zamek wzniesiony po 1288 roku przez księcia świdnicko-jaworskiego Bolka I. W XVI wieku Konrad II Hochberg rozbudował zamek w stylu renesansowym oraz założył zamkowe ogrody. Ostatni właściciel Książa, Hans Heinrich XVII. W tym czasie następuje rozbudowa zamku na rezydencję Hitlera.
W pobliżu zostaje założona filia obozu Gross-Rosen, a więźniowie drążą sztolnie pod zamkiem w ramach ogromnego kompleksu RIESE. Po 1945 roku w rezydencji stacjonuje Armia Czerwona, następnie zostaje opuszczony. Pierwsze remonty zaczęły się dopiero w 1971 roku, a w 1989 roku stał się własnością miasta Wałbrzych. Obecnie jest siedzibą licznych instytucji kulturalnych, muzeum, galerii sztuki. Funkcjonują w nim restauracje i hotel. Jest udostępniony do zwiedzania i przyciąga tłumy turystów. Ten ogromny kompleks jest trzecim co do wielkości zamkiem w Polsce i jednym z najważniejszych śląskich zabytków. Oprócz samego zamku można zobaczyć piękny park z amfiteatrem, punktami widokowymi i mauzoleum Hochbergów, W parku również znajduje się zabytkowa stadnina koni z hipodromem, a najpiękniejszy widok na obiekt rozciąga się ze Skały Olbrzyma.
Kompleks książ składa się dwóch zespołów wyrobisk drążonych pod zamkiem z różnych stron. Sztolnie są w większości wykończone o budową żelbetową i zachowane w dobrym stanie. Całkowita długość wyrobisk wynosi 950m, powierzchnia 3200m2 i kubatura 13000m3. Jest dostępny do zwiedzania tylko częściowo, większość podziemi zajmuje Instytut Sejsmologii PAN.